Zasady gry w siatkówkę

W siatkówce rywalizują ze sobą dwa zespoły składające się z 6 zawodników każdy. Gra polega na odbijaniu piłki najczęściej za pomocą rąk (dozwolone są odbicia dowolną częścią ciała) w taki sposób, aby po maksymalnie trzech odbiciach: przyjęcie – rozegranie – atak (lub czterech, jeśli piłka atakowana przez przeciwnika dotknie bloku drużyny broniącej) wykonanych przez jedną drużynę, piłka przeleciała nad siatką i dotknęła parkietu po stronie rywala. Aby wygrać mecz, zespół musi zwyciężyć w 3 setach, z czego w jednym secie należy zdobyć 25 punktów (lub mieć dwa oczka przewagi, np. 26:24, 28:26 itd.).  W przypadku remisu w setach 2:2, rozgrywany jest tzw. tie-break, w którym gra się do 15 punktów lub uzyskania dwupunktowej przewagi (np. 16:14, 17:15, 19:17). Przed rozpoczęciem gry następuje losowanie stron boiska i prawa do zagrywki (w losowaniu uczestniczą kapitanowie obu zespołów oraz sędzia główny).

Punktacja

Punkt w siatkówce można zdobyć na wiele sposobów:

• poprzez przebicie jej na stronę przeciwnika w sposób uniemożliwiający jej odbicie czy przebicie;
• poprzez błąd rywala w zagrywce – np. serwis w aut lub w siatkę, przekroczenie czasu na wykonanie zagrywki (8 s), przejście linii końcowej podczas zagrywki, serwis wykonany przez innego zawodnika niż wynika z podstawowego ustawienia i rotacji (przejście o jedną pozycję zgodnie ze wskazówkami zegara);
• na skutek błędu przeciwnika, np. podwójne odbicie, dotknięcie siatki, dotknięcie antenki, przejście linii 3. metra podczas ataku wykonywanego przez zawodnika z pola obrony, cztery odbicia;
• zagrywką lub asem serwisowym (wykonanie serwisu w sposób uniemożliwiający przeciwnikowi dotknięcie piłki);
• blokiem;
• w wyniku nałożenia na zespół przeciwny kary za np. niesportowe zachowanie, opóźnianie gry.

Skład zespołu i pozycje

Drużyna siatkarska składa się z zawodników grających na pozycjach:

• rozgrywający – kieruje grą drużyny poprzez rozgrywanie piłki w określony sposób;
• atakujący – jego podstawową rolą jest zdobywanie punktów dla zespołu skutecznymi atakami z prawej strony (z pierwszej lub drugiej linii);
• przyjmujący – ma głównie przyjmować zagrywki rywala oraz bronić piłki po akcjach przeciwnika. Na boisku równocześnie gra dwóch przyjmujących;
• środkowy – odpowiada przede wszystkim za blokowanie akcji drużyny przeciwnej.

Od 1998 roku na boisku pojawia się też libero, czyli zawodnik zmieniający najczęściej środkowego. Libero jest ubrany w koszulkę w odmiennym kolorze niż reszta drużyny, a jego zadaniem jest gra obronna. Libero nie może zagrywać, atakować czy blokować piłki. Od 2011 roku drużyna może mieć dwóch libero, którzy grają na zmianę według ustaleń z trenerem.

Na boisku bezpośrednio znajduje się 6 graczy, a pozostała część zespołu (w zależności od klasy rozgrywek drużyna może mieć 12 lub 14 zawodników) przebywa w tzw. kwadracie rezerwowych. Kapitanem zespołu jest wyznaczony przez trenera gracz, który jako jedyny np. może prowadzić dyskusję z sędziami w razie sytuacji spornych.

Boisko siatkarskie podzielone jest na 6 stref, z czego w każdej może znajdować się tylko jeden zawodnik:

• 1 strefa, czyli prawa obrona – zlokalizowana jest po prawej stronie za linią 3. metra;
• 2 strefa, czyli prawy atak – mieści się po prawej stronie przy siatce;
• 3 strefa, czyli środek pierwszej linii;
• 4 strefa, czyli lewy atak – znajduje się z przodu po lewej stronie siatki;
• 5 strefa, czyli lewa obrona – to obszar po lewej stronie za linią 3. metra;
• 6 strefa, czyli środek drugiej linii.

Ustawienie początkowe zawodników przed rozpoczęciem każdego seta przekazuje sędziom trener danej drużyny. Na początku seta w pierwszej linii (przy siatce) ustawionych jest 3 zawodników, w zależności od taktyki może to być przyjmujący, środowy i atakujący lub przyjmujący, środkowy i rozgrywający. W drugiej linii również jest 3 graczy (strefa 1, 5 i 6). Po zdobyciu punktu i prawa do zagrywki następuje tzw. rotacja, czyli przejście zawodników o jedną pozycję zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Podczas zagrywki gracze (oprócz serwującego znajdującego się poza linią końcową) muszą stać w miejscu zgodnie z rotacją, a zmiana na właściwą pozycję (atak, obrona, środek, rozegranie) następuje, gdy serwowana piłka przeleci nad siatką. Jeśli nie zostanie zachowana odpowiednia kolejność przy zagrywce lub zawodnicy nie zajmują miejsca zgodnie z przepisami, wówczas sędzia odgwizduje tzw. błąd ustawienia, czego skutkiem jest utrata punktu i prawa do serwisu.

Czas i zmiany w siatkówce

W siatkówce trener ma prawo do wzięcia 2 przerw. Musi je zgłosić odpowiednim sygnałem dźwiękowym (przy użyciu dedykowanego urządzenia) lub ręcznym przez rozpoczęciem zagrywki oraz gdy piłka nie jest w grze. Przerwa na żądanie lub przerwa techniczna w siatkówce trwa 30 sekund, a między setami 3 minuty, chyba, że w regulaminie rozgrywek określony został inny czas (np. między 2. a 3. setem może występować 10-minutowa przerwa). Podczas przerwy zawodnicy rezerwowi mogą rozgrzewać się w wolnej strefie swojej części boiska.

W trakcie meczu, trener może dokonywać zmian zawodników – w ciągu seta dopuszczalnych jest 6 zmian. Zmiana musi być odpowiednio wcześnie zgłoszona sędziemu sygnałem ręcznym lub dźwiękowym. Odbywa się ona w tzw. strefie zmian (obszar poza boiskiem na wysokości pola ataku), a gracz wchodzący na boisko zajmuje miejsce zmienianego zawodnika (ten udaje się do kwadratu rezerwowych lub na ławkę rezerwowych).  Oprócz zmiany zawodników, w siatkówce po każdym secie następuje zmiana stron boiska, natomiast w tie-breaku zmiana połówek boiska ma miejsce w momencie, gdy jedna z drużyn zdobędzie 8. punkt.